Demencja starcza – objawy, etapy, leczenie

ąDemencja starcza to powszechny problem, któremu towarzyszy szereg niezwykle niepokojących objawów psychicznych. W przeszłości zmiany te określane były zmianami funkcjonowania poznawczego, które uznawane były za naturalny proces starzenia się mózgu. Demencja dotyczy najczęściej starszych osób, jednak w wyniku czynników genetycznych i biologicznych w medycynie notowane były także przypadki demencji wśród osób młodszych.

Demencja starcza to problem, który według specjalistów dotyczy ponad 400 tysięcy osób w Polsce i ponad 50 milionów osób na świecie. W związku z szybkim starzeniem się zachodnich społeczności i wydłużeniem się średniej prognozowanej długości życia, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że w 2030 roku demencja dotknie 80 milionów pacjentów, a w 2050 roku nawet ponad 150 milionów.

Demencja starsza, nazywana czasem także otępieniem starczym. Zmiany w tkance mózgu, jakie wywołuje demencja, mają charakter zwyrodnieniowy, degeneracyjny i zanikowy. Przekładają się one na znacznie osłabienie sprawności umysłowej. W zaawansowanych stadiach choroby prowadzą do utraty codziennej samodzielności. Osoba, którą dotknęła demencja starcza, nie potrafi prawidłowo ocenić sytuacji, w której się znajduje. Ma także problemy z rozumieniem i myśleniem przyczynowo -skutkowym.

Warto zdawać sobie sprawę z faktu, że demencja starcza może mieć różne podłoże. Często przyczyną demencji są choroby neurodegeneracyjne. Przede wszystkim choroba Alzheimera, choroba Parkinsona czy choroba Picka. Bywa, że objawy demencji są wynikiem guza mózgu. Rozwijając się, uciska on bowiem na sąsiadujące struktury mózgowe i powoduje ich dysfunkcję. Zdarza się też, że demencja rozwija się jako konsekwencja przebytych urazów, przewlekłego stresu lub nadużywania alkoholu.

Ryzyko wystąpienia demencji zwiększają:

•  wodogłowie,
• guzy mózgu,
• choroba Creutzfeldta-Jacoba,
• krwiaki pourazowe,
• padaczki,
• niedobory pokarmowe (kwasu foliowego czy witaminy B1),
• choroby tarczycy,
• choroby wątroby,
• alkoholizm,
• przyjmowanie niektórych leków.

Demencja starcza zmienia strukturę tkanki mózgu, znacznie obniżając jego sprawność. W konsekwencji u chorego na demencję pojawiają się m.in.

• zaburzenia natury poznawcze,
• problemy z pamięcią,
• problemy z mówieniem,
• zaburzenia umowy,
• kłopoty z orientacją,
• problemy z liczeniem,
• zaburzenia emocjonalne (apatia, wahania nastroju, lęk, agresja),
• utrata zdolności uczenia się.

Dlatego ważne jest odpowiednie rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia. Jeżeli problemy z pamięcią często nam dokuczają, warto skonsultować się z lekarzem. Otępienie umysłowe w młodym wieku spowodowane jest zazwyczaj długotrwałym stresem, alkoholizmem, infekcjami mózgu czy chorobami neurologicznymi (np. stwardnienie rozsiane).

Symptomy demencji starczej są początkowo niezauważalne. Mogą się rozwijać latami.

Pierwszy etap

Chory miewa pozornie niewielkie kłopoty. Zapomina o zapłaceniu rachunków czy nie pamięta, gdzie zostawił klucze od mieszkania. Taka sytuacja zdarza się każdemu, dlatego początkowo są bagatelizowane zarówno przez chorego, jak i przez członków jego rodziny. W żaden sposób nie łączy się ich jednak z pierwszymi objawami demencji.

Drugi etap

Występuje stopniowe nasilanie się kłopotów z pamięcią oraz pojawienie się kolejnych objawów. Apatii, drażliwości, trudności w mówieniu i możliwości poruszania się poza domem tylko pod opieką. Te objawy nasilają się stopniowo, czego skutkiem jest powolne wycofywanie się osoby chorej z życia zawodowego i społecznego. Na tym etapie choroby mogą także pojawić się problemy z odżywaniem i ogólne osłabienie organizmu. 

Ostatni etap

To moment, w którym choroba całkowicie przejmuje kontrolę nad życiem pacjenta. Traci on kontakt z otoczeniem oraz zdolność wykonywania codziennych czynności. Pojawiają się najbardziej przykre dla pacjenta i jego bliskich objawy demencji starczej: urojenia, agresja i całkowity brak samodzielności. Jest to etap, w którym najlepszą formą opieki nad seniorem, jest pobyt stały w specjalistycznym domu opieki. Długość życia przy demencji starczej może być bardzo różna i zależeć m.in. od przyczyny zaburzenia, jakości opieki, towarzyszących chorób i stanu psychicznego.

Jeśli obserwujemy u siebie lub u swoich bliskich pierwsze objawy demencji, warto jak najszybciej zgłosić się do lekarza i przeprowadzić odpowiednią diagnostykę. Zmian mózgowych wywołanych przez demencje nie da się odwrócić. Istotne jest więc szybkie podjęcie leczenia i spowolnienie postępów choroby na możliwie jak najwcześniejszym etapie, by osoba była w stanie jak najdłużej funkcjonować samodzielnie.

Według obecnego stanu wiedzy demencja starcza jest nieuleczalna – powoduje nieodwracalne zmiany w mózgu. Odpowiednie leczenie farmakologiczne i wprowadzenie pewnych zmian w życiu, jak odpowiednia ilość snu, zdrowa dieta czy regularna dawka ruchu, może jednak łagodzić przebieg demencji i ułatwić codzienne funkcjonowanie. W farmakoterapii zastosowanie znajdują leki, których zadaniem jest zwiększenie poziomu acetylocholiny. Substancji przekaźnikowej układu nerwowego, odpowiedzialnej m.in. za procesy pamięciowe zdolność uczenia się. Stosowane leki na demencję to także różnego rodzaju środki przeciwdepresyjne, uspokajające czy ułatwiające zasypianie. Leczenie demencji polega więc na łagodzeniu objawów i poprawie jakości życia chorego.

Pomóc, w spowalnianiu postępowania demencji, można poprzez różne aktywności stymulujące pracę mózgu i tym samym przeciwdziałające zachodzącym w nim zmiana degeneracyjnym. Seniorów warto więc zachęcać np. do rozwiązywania krzyżówek, czytania książek czy nauki języków obcych. Aktywność umysłowa jest również niezwykle ważna w profilaktyce demencji.

Na rozwój mózgu ma także wpływ dieta bogata w ryby, orzechy, ale również odpowiednia ilość snu i ruchu. Postrzegając odpowiedniej diety, regularnie uprawiając sport i trenując na co dzień, możemy zmniejszyć ryzyko demencji starczej.

Osoba z demencją potrzebują przede wszystkim wsparcia i zrozumienia. W przypadku protestów przed jedzeniem oraz pomocą w trakcie mycia należy wykazać się ogromną cierpliwością, oraz przemawiać do chorego spokojnie.