FAS – Płodowy Zespół Alkoholowy i jego wpływ na życie

Alkohol może zaszkodzić dziecku na każdym etapie ciąży. Picie alkoholu może wpłynąć na rozwój grupy schorzeń zwanych płodowymi zaburzeniami ze spektrum alkoholu (FASD). Skutkiem może być FAS, który powoduje konsekwencje na całe życie. W tym problemy fizyczne, psychiczne, behawioralne i/lub związane z nauką.

Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych (FASD) to termin ogólny, używany do opisania zakresu skutków, które mogą wystąpić u dziecka narażonego na alkohol w okresie prenatalnym.

Pod terminem SPZA mieści się:

• Płodowy Zespół Alkoholowy (FAS) to charakterystyczny wzorzec psychicznych i fizycznych wad wrodzonych, które wynikają z picia alkoholu przez matkę w czasie ciąży.
• niepełny FAS
• Nieurorozwojowe Zaburzenia Zależne od Alkoholu (ARDN)

Problemy wynikające z jego powstaniem różnią się w zależności od dziecka, ale wady spowodowane przez alkohol nie są odwracalne. Według statystyk w Polsce na 300 0000 urodzeń, aż 1000 dzieci ma FAS. Obecnie w Polsce na świat przychodzi 10 razy więcej noworodków ze zdiagnozowanym alkoholowym zespołem płodowym niż z zespołem Downa.

Jeśli przyszła mam spożywa alkohol, nigdy nie jest za późno, aby przestać to robić, ponieważ mózg rozwija się przez całe 9 miesięcy. Im szybciej kobieta przestanie pić, tym lepiej dla niej i dziecka. Z danych statystycznych wynika, że w grupie ryzyka znajdują się dzieci, których matki były poniżej 25 roku życia, słabo wykształcone, o niskim statusie społecznym, samotne. Te które w okresie ciąży paliły papierosy i stosowały środki psychoaktywne.

Nie ma określonej, bezpiecznej dawki alkoholu, którą może spożyć kobieta w ciąży. Każda ilość alkoholu w ciąży może zaszkodzić rozwijającemu się płodowi i zwiększyć ryzyko poronienia. Obliczono, że każde wybite 50 mg czystego alkoholu etylowego w czasie ciąży jest równoznaczne z obumarciem aż 20 milionów neuronów. 

Alkohol łatwo przenika przez łożysko, organ, który odżywia dziecko w czasie ciąży. Ciało rozwijającego się płodu nie przetwarza alkoholu w taki sam sposób, jak robi to dorosły. Alkohol jest bardziej skoncentrowany w płodzie i może nie umożliwić dostanie się wystarczającej ilości pożywienia i tlenu do jego ważnych narządów. Płód nie ma wykształconych mechanizmów umożliwiających metabolizowanie alkoholu tak dobrze, jak dorosły człowiek. Wobec tego niezmetabolizowany alkohol może uszkodzić komórki mózgu, rdzenia kręgowego i innych części ciała oraz zakłócać ich rozwój.

Narażenie na alkohol w pierwszym trymestrze ciąży – być może za nim kobieta dowie się, że jest w ciąży – może spowodować poważne wady wrodzone. W późniejszym okresie ciąży picie alkoholu może powodować słaby wzrost i uszkodzenie mózgu, co może prowadzić do problemów z nauką i zachowaniem.

Oznaki i objawy alkoholowego zespołu płodowego mogą obejmować dowolną mieszankę wad fizycznych, niepełnosprawności intelektualnej lub poznawczej oraz problemów z funkcjonowaniem i radzeniem sobie w życiu codziennym. Wady fizyczne obejmują:

• charakterystyczne rysy twarzy: małe oczy, wyjątkowo cienka górna warga, krótki zadarty nos i gładka powierzchnia skóry między nosem a górną wargą
• deformacja stawów, kończyn i palców,
• powolny wzrost zarówno przed jak i po urodzeniu
• problemy ze wzrokiem lub słuchem
• mały obwód głowy i rozmiar mózgu
• wady serca, problemy z nerkami i kośćmi.

Zaobserwowano u nich problemy z zapamiętywaniem, kłopoty z uwagą i przetwarzaniem informacji, niskie umiejętności oceniania rzeczywistości, zmienność nastrojów oraz nadpobudliwość. Nasilenie objawów alkoholowego zespołu płodowego jest zróżnicowane, przy czym niektóre dzieci doświadczają ich w znacznie większym stopniu niż inne.

Ustalenie historii spożywania alkoholu jest jednym z najtrudniejszych zagadnień w diagnozowaniu FASS. Kobiety w ciąży, które piją alkohol, nie zawsze są łatwe do zdiagnozowania. Pacjentki zwykle nie są szczere co do swoich nawyków związanych z piciem. Nie są też w stanie przypomnieć sobie dokładnej ilości i czasu wypicia napojów alkoholowych. Wczesne rozpoznanie syndromu FAS oraz podjęcie wczesnej interwencji mogą pomóc zmniejszyć niektóre skutki i przyczynić się do zminimalizowania niektórych wtórnych niepełnosprawności.

Nie ma lekarstwa ani specjalnego leczenia, które może zniwelować alkoholowy zespół płodowy. Fizyczne wady i efekty psychiczne zwykle utrzymują się przez całe życie. Jednak wczesne leczenie może poprawić rozwój dziecka. Opcje leczenia obejmują:

• leki stosowane w leczeniu niektórych objawów,
• terapia behawioralna i edukacyjna
• trening rodzicielski

Istnieją też pewne czynniki ochronne, które pomagają zmniejszyć negatywny wpływ FAS na dziecko:

• diagnoza przed 6 rokiem życia
• kochające, wspierające, stabilne środowisko domowe
• brak przemocy w żłobku dziecka
• korzystanie z edukacji specjalnej i usług socjalnych

U młodzieży niejednokrotnie pojawia się depresja oraz działanie pod wpływem impulsu. Z tego względu często są postrzegani jako uparci, naiwni, niedojrzali. Skutkiem czego bardzo łatwo ulegają sugestiom i namowom innych, z zatem łatwo nimi manipulować. Mają problemy z nawiązywaniem lub utrzymaniem nowych znajomości.

Jak pomóc dziecku z FAS w wieku nastoletnim:

• opracować rozkład dnia,
• zadbać, by dziecko miało ograniczony wybór, jasne reguły i działało rutynowo
• nie dopuszcza, by nastolatek znalazł w niebezpiecznej dla siebie sytuacji
• przekazywać polecenia, zwięźle, krótko, po kolei, dzielić zadania na drobne polecenia
• pamiętać o nagrodach

Płodowy zespół alkoholowy u osób dorosłych przejawia się przede wszystkim problemami w relacjach międzyludzkich oraz trudnościami z funkcjonowaniem społecznym. Dorośli FAS mjaą kłopoty z dostosowaniem się do wymogów grupy oraz z postępowaniem zgodnie z przyjętymi w społeczeństwie zasadami. Osoby z FAS jako dzieci miewają problemy z nauką, jako dorośli z motywacją do działania. Ponadto są bardziej podatne na niektóre choroby (np. autoimmunologiczne, cukrzycę, nadciśnienie i raka).

Dużo mówi się o negatywnych aspektach życia dzieci z FAS, jednak można również wskazać u nich zdolności i możliwości. Dzieci te potrafią:

• miłe, delikatne, przyjacielskie i radosne,
• troskliwe, uprzejme, opiekuńcze i współczujące
• wytrwałe i zdolne do poświęcenia
• ciekawe i zaangażowane
• pełne energii i pracowite
• lojalne i współpracujące
• ostrożne w opiece nad małymi dziećmi i zwierzętami
• maja dobrą długotrwałą pamięć wzrokową
• współpracują przy rozwiązywaniu problemów

Opiekun dziecka z FAS powinien zadbać również o siebie. Pomocne mogą być grupy wsparcia i psychoterapeuci. Ważne, jest również, aby uzyskać pomoc dla rodzica lub opiekuna, który nadal boryka się z uzależnieniem od alkoholu.

Każdego roku 9 września obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Świadomości FASD. Proklamacje są wydawane w krajach, prowincjach i miastach na całym świecie. Dzwony biją o 9:09  w każdej strefie czasowej od Nowej Zelandii po Alaskę. Pierwszy dzień FAS obchodzony był 09.09.1999, Dzień ten został tak dobrany, aby dziewiątego dnia dziewiątego miesiąca roku świat pamiętał, że w ciągu dziewięciu miesięcy ciąży kobieta powinna powstrzymać się od alkoholu. Zawsze jest dobry czas, aby zwiększyć świadomość na temat skutków picia alkoholu w ciąży.