.Opiekunowie dopuszczający się potrząsaniem niemowlakiem ponieważ uważają, że jest to metoda na uspokojenie, a w rzeczywistości to forma przemocy wobec dziecka i sposób na wyładowanie frustracji. Potrząsanie dzieckiem to najczęstsza przyczyna upośledzeń i śmierci niemowląt. SBS to zespół, który najczęściej tłumaczony jest niedoborem snu, nadmiarem stresu i innymi czynnikami wpływającymi na pojawienie się agresji i bezsilności.
Jedną z form zespołu dziecka maltretowanego jest syndrom dziecka potrząsanego. SBS (shaken baby syndrome) jest uważany za formę przemocy, która polega na gwałtownym potrząsaniu lub/i uderzaniu niemowlęcia lub małego dziecka w głowę. Konsekwencją tego rodzaju przemocy może być znaczne uszkodzenie nie tylko mózgu, lecz także szyi i kręgosłupa. Takie zachowanie często prowadzi do kalectwa, a nawet śmierci dziecka. Urazy spowodowane potrząsaniem dziecka występują zwykle u dzieci poniżej 2. roku życia, jednak mogą pojawić się u dzieci do 5 roku życia.
Klasyczne objawy SBS:
- śmierć dziecka w ciągu kilku dni po urazie,
- krwiak podtwardówkowy,
- obrzęk mózgu,
- krwotok w siatkówce,
- wodogłowie, stan wegetacji
Objawami towarzyszącymi zwykle są:
- pojedyncze siniaki w obrębie głowy, szyi i klatki piersiowej,
- pogorszenie wzorku, z nawet ślepota,
- pęknięcie czaszki,
- złamania żeber i w obrębie kończyn,
- niedobór wzrostu,
- niechęć do podnoszenia główki,
- brak reakcji na zabawę, brak gaworzenia,
- brak skupienia wzroku na poruszającym się przedmiocie.
W wyniku powtarzających się urazów mózgu dziecka jest apatyczne, drażliwe i ospałe. Mają pojawić się zaburzenia oddychania i problemy z układem krążenia. Apetyt jest zmniejszony, a odruch ssania i połykania zaburzony. Niekiedy objawem współtowarzyszącym są także wymioty.
Do bardzo poważnych objawów SBS zalicza się napady padaczki, śpiączki, stupor dysocjacyjny (jedna z reakcji na szok psychiczny, polegająca na drastycznym ograniczeniu ruchów, przy zachowanej świadomości).
Do urazu dochodzi, ponieważ niemowlęta i małe dzieci mają nieproporcjonalnie dużą i ciężką głowę, która stanowi 1/4 ich ciała. Ich mięśnie szyi i karku są słabe, szyja wiotka, więc podczas potrząsania głowa kołysze się na wszystkie strony. Dochodzi do przemieszczania się mózgu w obrębie przestrzeni wewnątrzczaszkowej, rozerwania naczyń krwionośnych i uszkodzenia lub całkowitego zniszczenia komórek mózgowych.
Lekarze, ze względu na mechanizm urazu, wyróżniają dwie postacie zespołu dziecka potrząsanego:
- gdy dziecko jest potrząsane za ręce lub nogi: przeważają objawy związane z układem kostno-stawowym. Objawy: złamanie kości rąk i nóg, złamania żeber.
- gdy dziecko jest potrząsane za tułów: zmiany w obrębie układu nerwowego spowodowane uszkodzeniem małych i delikatnych żył powierzchni mózgu. Objawami mogą być: krwiak podtwardówkowy, obrzęk mózgu, krwotok w siatkówce.
Głównymi badaniami pozwalającymi na wykrycie zmian w mózgu są tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Tomografię komputerową wykonuje się w pierwszej kolejności, uwidoczniając tym samym przede wszystkim zmiany w kościach czaszki, jak również w tkance mózgowej. Rezonans magnetyczny daje dokładniejszy obraz zmian. Badania obrazowe mają na celu wykrycie pęknięć w strukturach kostnych czaszki itp. Ponadto u dziecka z podejrzeniem syndromu dziecka potrząsanego zawsze należy zwrócić uwagę na ewentualne złamania żeber, złamania w obrębie kończyn, siniaki na głowie, szyi czy klatce piersiowej.
Do tego rodzaju przemocy wobec dzieci dochodzi najczęściej w rodzinach ze złym statusem socjoekonomicznym. Wśród czynników ryzyka zespołu dziecka potrząsanego wymienia się: trudną sytuację materialną, złe warunki ekonomiczne, niskie wykształcenie, alkoholizm i inne nałogi. Tego typu sytuacje zdarzają się także bardzo często w zamożnych, dobrze sytuowanych rodzinach. Kariera, stres, napięcie mogą mieć przełożenie na brak cierpliwości rodziców czy chęć wyładowania frustracji na dziecku. Szacuje się, że w większości przypadków oprawcami są mężczyźni - zazwyczaj ojciec dziecka lub partner matki. Zdarza się że przemocy dopuszczają się matki – zwłaszcza te z depresją poporodową. Za około 15-20% przypadków zespołu SBS odpowiedzialne są opiekunki.
Potrząsanie dzieckiem w każdym przypadku jest formą przemocy. Jest one bezbronne wobec takich działań. Nawet podczas zabawy z dzieckiem: podrzucania czy intensywnego kołysania można nieświadomie wyrządzić mu krzywdę. Podczas trzymania dziecka na rękach nie powinno się nim potrząsać. Należy podtrzymywać jego głowę i szyję i nie wykonywać żadnych gwałtownych ruchów. Nagłe podnoszenie dziecka z ziemi także może przyczynić się do mikrouszkodzeń mózgu dziecka. Nie powinno się także nadmiernie bujać wózka, w którym znajduje się dziecko. Wskazane jest lekkie kołysanie, które uspokoi niemowlę. Już 4-5 sekund potrząsania dzieckiem, gwałtownego kołysania, a nawet niewinna zabawa w podrzucanie może doprowadzić do tragedii.
W Wielkiej Brytanii została stworzona akcja „Dzieci płaczą, poradzisz sobie z tym”. To program interwencyjny, który ma pomóc opiekunom w radzeniu sobie z płaczem niemowlęcia. Zdaniem ekspertów niewiele rodziców zdaje sobie sprawę, że dziecięcy płacz to normalne zjawisko i nie trzeba na siłę go powstrzymywać.
Rodzice sfrustrowani, którzy chcą za wszelką cenę uciszyć płaczące dziecko, powinni zdać sobie sprawę z tego, że niemowlę płacze 2-3 godziny na dobę. Niektóre maluchy (20-30%) płaczą znacznie dłużej. Płacz to jedyny sposób malca na komunikację z otoczeniem. Niemowlę tylko w ten sposób może dać znać, że jest głodne, jest mu za zimno, za ciepło, za mokro czy coś go boli. Czasem dziecko płacze bez wyraźnego powodu i nie trzeba go na siłę uspokajać.
Zespołowi dziecka potrząsanego można zapobiegać w 100% przez zwiększenie wiedzy rodziców i osób zajmujących się niemowlętami, zwłaszcza w środowiskach o potencjalnych zagrożeniach wynikających z potrząsania dzieckiem. Bardzo ważnym aspektem prewencji SBS jest też edukacja na temat fizjologii płaczu dziecka. Radzenia sobie z nim w sposób prawidłowy, niezagrażający życiu pociech.
Najnowsze komentarze